訓蒙図彙
[Wikipedia|▼Menu]
『頭書増補訓蒙図彙大成』巻15・蟲介類より

『訓蒙図彙』(きんもうずい)は、中村タ斎によって寛文6年(1666年)に著された図入り百科事典(類書)。全20巻。
内容・構成.mw-parser-output .ambox{border:1px solid #a2a9b1;border-left:10px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 1em 4px 0;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-left:10px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .ambox-delete{border-left:10px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border-left:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-left:10px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-left:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%;font-size:90%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-left:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0 10%}}

この節は検証可能参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。(このテンプレートの使い方
出典検索?: "訓蒙図彙" ? ニュース ・ 書籍 ・ スカラー ・ CiNii ・ J-STAGE ・ NDL ・ dlib.jp ・ ジャパンサーチ ・ TWL(2022年9月)

初版は20巻からなり、「天文」「地理」「居処」「人物」「身体」「衣服」「宝貨」「器用(4巻)」「畜獣」「禽鳥」「龍魚」「蟲介」「米穀」「菜蔬」「果?」「樹竹」「花草」から構成される。後に元禄8年(1695年)に出版された『頭書増補訓蒙図彙』では雑類を加えて21類としている。

最初の版では半葉を上下に分けて2枚の図を描き、その右に目(名前)を漢字で書いていた。漢字の横には仮名で音読みを記し、和名と漢文による説明をその下に記している。『頭書増補訓蒙図彙』では説明は絵の上に書かれ、日本語に変わっている。後世になると、複数の図をひとつにまとめて大きく描き、図の中に名称(漢字、音読み、和名)を書き、説明は上部に小さく書くようになった。
影響

後世の同様の出版物に大きな影響を与えた類書であり[1]、江戸時代には『訓蒙図彙』の名をつけた『好色訓蒙図彙』(1686年)、『女用訓蒙図彙』(奥田松柏軒)、『人倫訓蒙図彙』(1690年)、『唐土訓蒙図彙』(平住専安、1719年)、『戯場訓蒙図彙』(式亭三馬、1803年)などの類書が多数あらわれた。

西洋人の中には『訓蒙図彙』を百科事典と称する者もいた[1]。Michel (2011)は、『訓蒙図彙』は抽象的事柄や著名な人物、歴史上の出来事には言及していないため、百科事典というのは過言ではあるとしているものの、1484もの植物や動物、人体、道具や衣服など幅広い事物を描写していると評価している[1]ケンペルは『日本誌』の挿絵に『訓蒙図彙』を使用した[2]

南方熊楠が7歳のころに『訓蒙図彙』を昼夜あきずに読んだという逸話があり[3]、『十二支考』でもしばしば『訓蒙図彙』を引いている。
関連文献

『人倫訓蒙図彙』
朝倉治彦校注、平凡社東洋文庫、1990年、ワイド版2008年

影印版『訓蒙図彙集成』大空社 全23巻。朝倉治彦監修、1998-2002年

別巻「江戸時代図説百科 訓蒙図彙の世界」渡辺憲司解説


石上阿希『江戸のことば絵事典 『訓蒙図彙』の世界』角川選書、2021年

脚注[脚注の使い方]^ a b c Michel 2011, pp.1-5
^ 『江戸時代の日蘭交流』国立国会図書館。https://www.ndl.go.jp/nichiran/s2/s2_1.html#h5_5。 
^ 田村義也「南方熊楠とアンリ・ファーブル : キノコ図譜を軸とした対比の試み (自然観探求ユニット)」『「エコ・フィロソフィ」研究』第10巻、東洋大学「エコ・フィロソフィ」学際研究イニシアティブ、2016年3月、23-33頁、.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation.cs-ja1 q,.mw-parser-output .citation.cs-ja2 q{quotes:"「""」""『""』"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:#d33}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:#d33}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}CRID 1390290699869721728、doi:10.34428/00007970、ISSN 1884-6904、NAID 120005771729。 

関連項目.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:#f9f9f9;display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}ウィキメディア・コモンズには、訓蒙図彙に関連するカテゴリがあります。

和漢三才図会

外部リンク

『訓蒙図彙
』1666年。https://dl.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/2609084。 (国立国会図書館デジタルライブラリ)

『頭書増補訓蒙図彙』1695年。https://dl.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/2605629。 (国立国会図書館デジタルライブラリ)

『頭書増補訓蒙図彙大成』1789年。https://dl.ndl.go.jp/info:ndljp/pid/2605890。 (国立国会図書館デジタルライブラリ)

Michel, Wolfgang (6 May 2011) [2005-12-06]. On Engelbert Kaempfer's "Ginkgo" (Report). revised version. pp. 1?5. hdl:2324/2898。


記事の検索
おまかせリスト
▼オプションを表示
ブックマーク登録
mixiチェック!
Twitterに投稿
オプション/リンク一覧
話題のニュース
列車運行情報
暇つぶしWikipedia

Size:10 KB
出典: フリー百科事典『ウィキペディア(Wikipedia)
担当:undef