ノルン語
Norn
話される国オークニー諸島、シェトランド諸島、ケイスネス
消滅時期18世紀、遅くとも19世紀
言語系統インド・ヨーロッパ語族
ゲルマン語派
北ゲルマン語群
西スカンジナビア諸語
ノルン語(ノルンご、Norn)は、スコットランドの北に位置するオークニー諸島、シェトランド諸島、ケイスネスでかつて話されていたインド・ヨーロッパ語族ゲルマン語派北ゲルマン語群西スカンジナビア諸語に属する言語である。後に、これらの地域の言語はスコットランド低地語諸島部方言に置き換わる。
歴史15世紀初頭のスコットランドの言語分布図(地名を根拠としている)。橙がノルン語、黄色が英語、またはスコットランド低地語、青がスコットランド・ゲール語
オークニー諸島、シェトランド諸島は、ピクト人によりブリソン諸語が用いられていた地域であり、その後ゲール人の影響下にあり、古アイルランド語も存在した[1]。しかし、古ノルド語を話すヴァイキングのノース人が8世紀から9世紀にかけて侵略し、875年にノルウェー王国に併合され[2]、用いられる言語は古西ノルド語となり、これがノルン語となる。しかし、1468年にこれらの地域がスコットランドの貴族に貸し出されてスコットランド王国の領土となり、ノルン語の地位は低下していき、ついに18世紀にはほとんど用いられなくなり、遅くとも19世紀頃には消滅を迎えることとなった。そしてスコットランド低地語諸島部方言が用いられていることとなる[3]。 ノルン語はほかの北ゲルマン語群の言語と非常に類似している。二つの数や三つの性、四つの格(主格、属格、与格、対格)が存在する。現在、過去における動詞の活用が存在していて、ほかの北ゲルマン語群の言語と同様である。また、現代のスカンディナヴィアの言語のように、明確性をあらわすときには、前におく冠詞の代わりに接尾辞を用いる。たとえば、man(n) ("man")やmannen ("the man")といった具合である。ノルン語の文法の多くの相を確かにするのは難しいが、ほかの西スカンジナビア諸語
文法
例文ヤクプ・ヤコブセン はフェロー諸島の言語学者でノルン語の研究者
主の祈り[4]
ノルン語オークニー諸島方言:Favor i ir i chimrie, / Helleur ir i nam thite,gilla cosdum thite cumma, / veya thine mota vara gorto yurn sinna gort i chimrie, / ga vus da on da dalight brow voraFirgive vus sinna vora / sin vee Firgive sindara mutha vus,lyv vus ye i tumtation, / min delivera vus fro olt ilt.Amen.
ノルン語シェトランド諸島方言:Fyvor or er i Chimeri. / Halaght vara nam dit.La Konungdum din cumma. / La vill din vera guerdei vrildin sindaeri chimeri. / Gav vus dagh u dagloght brau.Forgive sindorwara / sin vi forgiva gem ao sinda gainst wus.Lia wus ike o vera tempa, / but delivra wus fro adlu idlu.[For do i ir Kongungdum, u puri, u glori.] Amen.
古西ノルド語:Fater var es ert i himenriki, / verdi nafn titt hailagtTil kome rike titt, / vardi vili tinsva a iardu sem i himnum. / Gef oss i dag braud vort dagligtOk fyr geftu oss synter orar, / sem ver fyr gefom teim er vit oss hafa misgertLeidd oss eigi i freistni, / heldr leys tv oss fra ollu illu.Amen.
フェロー語Fadir var, tu sum ert i himlinum. / Heilagt verdi navnid titt.Komi rikid titt. / Verdi vilji tin,so sum a himli, so a jord. / Gev okkum i dag okkara dagliga breyd.Fyrigev okkum syndir okkara, / so sum vit eisini fyrigeva teimum, id moti okkum synda.Leid okkum ikki i freistingar, / men frels okkum fra ti illa.[Ti at titt er rikid, valdid og heidurin um aldur og allar avir.] Amen.
アイスランド語Fadir vor, tu sem ert a himnum. / Helgist titt nafn,til komi titt riki, / verdi tinn vilji,svo a jordu sem a himni. / Gef oss i dag vort daglegt braud.Fyrirgef oss vorar skuldir, / svo sem ver og fyrirgefum vorum skuldunautum.Og eigi leid tu oss i freistni, / heldur frelsa oss fra illu.[Tvi ad titt er rikid, matturinn og dyrdin ad eilifu.] Amen.
ノルウェー語ニーノシュクFader var, du som er i himmelen! / Lat namnet ditt helgast.Lat riket ditt koma. / Lat viljen din radapa jorda sa som i himmelen. / Gjev oss i dag vart daglege brod.Forlat var skuld, / som vi og forlet vare skuldmenn.For oss ikkje ut i freisting, / men frels oss fra det vonde.[For riket er ditt, og makta og ara i all ave.] Amen.
カトリック教会と日本聖公会の共通日本語口語訳天におられるわたしたちの父よ、み名が聖とされますように。み国が来ますように。みこころが天に行われるとおり地にも行われますように。わたしたちの日ごとの糧を今日もお与えください。わたしたちの罪をおゆるしください。わたしたちも人をゆるしますわたしたちを誘惑におちいらせず、悪からお救いください。国と力と栄光は、永遠にあなたのものです。アーメン
以下は、1890年代、ヤクプ・ヤコブセンがシェトランド諸島極北の島ウンスト島で聞いた、シェトランド諸島のノルン語のなぞなぞ“guddick”である。同様のなぞなぞはフェロー諸島やアイスランドにもあり、イングランドにも派生している。
ノルン語シェトランド諸島方言 (ヤクプ・ヤコブセン)Fira honga, fira gonga,Fira staad upo "sko"Twa veestra vaig a beeAnd een comes atta driljandi.フェロー語Fyra hanga, fyra ganga,Fyra standa uppi skyTvey visa veg a boOg ein darlar aftastアイスランド語Fjorir hanga, fjorir ganga,Fjorir veg visa,Tveir fyrir hundum verjaEinn eftir drallar,sa er oftast saurugur
スコットランド低地語オークニー諸島方言[5]Foweer hing-hangers,An’fower ching-changers,An’ een comes dinglan efter英語に翻訳されたものFour hang, four walk,Four stand skyward,Two show the way to the fieldAnd one comes shaking behind日本語に訳すと4つはぶら下がり、4つが歩き4つは空に向かって立って2つは野原への方向に見せてそれから1つは後ろで揺れながらやってくるイングランドの伝統的なものFour dilly dandersFour upstandersTwo lookersTwo crookersAnd a wig-wag
その答えは牛。4つの乳頭、4足歩行, 2本の角と耳は空に向かって立っていて、二つの耳は野原への道に見せて、それから1本の尻尾は後ろでゆれながら(懸垂しながら)やってくる。
脚注^ Forsyth, Katherine (1995). ⇒“The ogham-inscribed spindle-whorl from Buckquoy: evidence for the Irish language in pre-Viking Orkney?” (PDF). The Proceedings of the Society of Antiquaries of Scotland (ARCHway) 125: 677?96. ⇒http://ads.ahds.ac.uk/catalogue/adsdata/PSAS_2002/pdf/vol_125/125_677_696.pdf 2007年7月27日閲覧。.
^ Thomson (2008) p. 24
^ ⇒"Velkomen!" nornlanguage.com. Retrieved 8 Mar 2011.
^ ⇒[1]
^ The Orkney Norn Hugh Marwick 1926.
参考文献
Barnes, Michael P. "Orkney and Shetland Norn". In Language in the British Isles, ed. Peter Trudgill, 352-66. Cambridge: Cambridge University Press, 1984.
Jakobsen, Jakob. An Etymological Dictionary of the Norn Language in Shetland. 2 vols. London/Copenhagen: David Nutt/Vilhelm Prior, 1928-32 (reprinted 1985).
Low, George. A Tour through the Islands of Orkney and Schetland. Kirkwall: William Peace, 1879.
Hugh Marwick. The Orkney Norn. London: Oxford University Press, 1929.
Rendboe, Laurits. "The Lord's Prayer in Orkney and Shetland Norn 1-2". North-Western European Language Evolution 14 (1989): 77-112 and 15 (1990): 49-111.
James Wallace (minister). An Account of the Islands of Orkney. London: Jacob Tonson, 1700.
外部リンク.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:#f9f9f9;display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}ウィクショナリーにノルン語に関するカテゴリがあります。